Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius và người đồng cấp Ukraine Rustem Umerov hôm 28/5 ký thỏa thuận trị giá 5 tỷ euro (5,65 tỷ USD) tại Berlin, trong đó có các khoản đầu tư trực tiếp của Đức vào ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine và một cam kết rộng hơn giữa các nhà sản xuất vũ khí hai nước.
Một số đồn đoán trước đó cho rằng Đức sẽ công bố quyết định viện trợ tên lửa hành trình Taurus cho Ukraine nhân dịp này, nhưng nó không được đề cập trong gói viện trợ. Kênh CNN nhận định nguyên nhân dường như là do Thủ tướng Friedrich Merz chưa nhận được ủng hộ từ đảng Dân chủ Xã hội (SPD), đảng của cựu thủ tướng Olaf Scholz và hiện là đối tác trong liên minh cầm quyền.
Tổng thống Ukraine (trái) và Thủ tướng Đức tại Berlin hôm 28/5. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Ukraine
Kể từ khi xung đột bùng phát đầu năm 2022, Kiev đã nhiều lần đề nghị Berlin chuyển giao tên lửa Taurus. Giới chức Ukraine tiếp tục kêu gọi dù đã được Anh và Pháp cung cấp tên lửa hành trình Storm Shadow/SCALP-EG, loại có nhiều điểm tương đồng với Taurus, vào giữa năm 2023.
Cả hai dòng vũ khí có nhiều điểm chung, như đều được khai hỏa từ chiến đấu cơ và khối lượng tương đương, 1.300 kg với dòng Storm Shadow/SCALP-EG và 1.400 kg với mẫu Taurus. Hai tên lửa có tầm bắn tối đa hơn 500 km và trang bị đầu đạn kép để tăng khả năng xuyên phá mục tiêu kiên cố.
Fabian Hoffmann, chuyên gia về tên lửa tại đại học Oslo ở Na Uy, cho rằng điểm khác biệt quan trọng nhất giữa hai loại tên lửa nằm ở ngòi nổ.
Đầu đạn BROACH của Storm Shadow/SCALP-EG được tích hợp Hệ thống Khởi tạo Ngòi nổ Đa Ứng dụng (MAFIS), trong đó độ trễ khi phát nổ được cài đặt thủ công trước khi phóng. Điều này khiến tên lửa gặp khó khăn khi tập kích vật thể có kết cấu phức tạp như cầu, do đầu đạn phải xuyên qua nền đường mỏng trước khi chạm tới mục tiêu chính là trụ cầu làm bằng bê tông.
Tên lửa Taurus không gặp vấn đề này, do đầu đạn MEPHISTO trang bị Ngòi nổ Đa nhiệm Thông minh Lập trình (PIMPF), có khả năng xác định vật thể gồm bao nhiêu lớp vật liệu và khoảng trống giữa các lớp, từ đó tính toán thời điểm phát nổ để tập kích hiệu quả mục tiêu.
"Tên lửa trang bị PIMPF có khả năng gây thiệt hại tương đương nhiều quả bom", Hoffmann cho hay, đồng thời nhận định quân đội Ukraine sẽ sử dụng tên lửa Taurus để tấn công cầu Crimea.
Một đoạn cầu Crimea trong ảnh chụp tháng 7/2023. Ảnh: AFP
Cầu Crimea dài khoảng 19 km, là cầu dài nhất ở châu Âu và có tổng giá trị lên tới 3,7 tỷ USD. Đây được xem là biểu tượng về năng lực thực hiện các đại dự án cơ sở hạ tầng của Moskva, cũng như giấc mơ khôi phục ảnh hưởng và sức mạnh của nước Nga.
Công trình cũng đóng vai trò như biểu tượng cho bản sắc và quyền lực của Nga tại bán đảo cùng tên, nơi sinh sống của khoảng 2 triệu người. Cây cầu còn là "chốt chặn" quan trọng nằm giữa Biển Đen và biển Azov, nơi Nga coi như vùng biển thuộc vùng ảnh hưởng của mình, bất chấp nỗ lực phản đối của Ukraine.
Kiev coi đây là mục tiêu hàng đầu trong chiến sự và đã hai lần tấn công cây cầu, lần lượt bằng xe bom và xuồng tự sát, nhưng chưa thể vô hiệu hóa được nó. Tư lệnh hải quân Ukraine Oleksiy Neizhpapa hồi tháng 3 tuyên bố nước này có kế hoạch tấn công cầu Crimea lần thứ ba.
Đây được cho là lý do khiến chính quyền cựu thủ tướng Scholz không muốn chuyển tên lửa Taurus cho Ukraine. Ông Scholz từng tuyên bố kịch bản Ukraine sử dụng tên lửa Đức đánh sập cầu Crimea là động thái "leo thang chiến sự", khẳng định trách nhiệm của mình là đảm bảo Berlin "không trở thành một phần của xung đột".
Storm Shadow/SCALP-EG và Taurus đều trang bị công nghệ khớp ảnh địa hình để hoạt động trong môi trường bị gây nhiễu GPS. Giới chức Đức lo ngại lực lượng của họ sẽ phải trực tiếp nhập dữ liệu địa hình vào tên lửa Taurus để Ukraine sử dụng, điều Nga coi là hành động can dự trực tiếp vào xung đột.
Gustav Gressel, chuyên gia tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu (ECFR), cho biết đây là quy trình phức tạp và sẽ mất nhiều thời gian để huấn luyện binh sĩ Ukraine làm quen. "Tên lửa Taurus cũng cần nhiều dữ liệu địa hình hơn Storm Shadow", ông lưu ý.
Mô hình tên lửa Taurus trưng bày tại Munich, Đức tháng 3/2024. Ảnh: Reuters
Đức cũng ngần ngại chuyển giao Taurus cho Ukraine vì lo ngại nó sẽ bị Nga thu giữ và nghiên cứu. Điều này từng xảy ra với tên lửa Storm Shadow/SCALP-EG, khi nhiều quả rơi vào tay lực lượng Nga trong trạng thái gần như nguyên vẹn, khiến tỷ lệ thành công trong những cuộc tập kích sau đó giảm mạnh.
"Taurus được thiết kế nhằm vượt qua các hệ thống phòng không Nga và dự kiến sẽ nằm trong biên chế quân đội Đức thêm hàng chục năm nữa. Đây sẽ là vũ khí tấn công tầm xa duy nhất của Đức trong thời gian dài, khiến nguy cơ tên lửa rơi vào tay Moskva và bị khắc chế sẽ trở thành kịch bản thảm họa với Berlin", chuyên gia Gressel cảnh báo.
Phạm Giang (Theo CNN, Kyiv Independent, Politico)